Alergiczne pchle zapalenie skóry (APZS) było jedną z pierwszych opisanych chorób alergicznych skóry u zwierząt domowych. W niektórych krajach do dzisiaj pozostaje najbardziej powszechną chorobą skóry u psów i kotów.
Wskutek powtarzających się pogryzień zwierząt przez pchły, dochodzi do rozwinięcia się nadwrażliwości na białka śliny tych owadów. Mamy kilka typów reakcji nadwrażliwości, w zależności od tego, jak szybko pojawiają się objawy kliniczne po pogryzieniu oraz jakie komórki biorą w niej udział.
natychmiastową (zachodzi w ciągu kilku minut, biorą w niej udział mastocyty/komórki tuczne),
późnej fazy ( ma miejsce 4-6 h po ukąszeniu pchły, biorą w niej udział bazofile),
opóźnioną (pojawia się 1-2 dni po ukąszeniu, biorą w niej udział limfocyty i makrofagi).
Najczęściej występującą pchłą u naszych domowych pupili jest Ctenocephalides felis felis. Oczywiście psy i koty mogą złapać pchły również po kontakcie z jeżem, królikiem, fretką, a nawet człowiekiem. Największym ich rezerwuarem są wolnożyjące i bezpańskie koty. Kontakty z wiewiórkami, zającami oraz ptakami są wolne od pcheł :-).
Pchła kocia Ctenocephalides felis felis jest bezskrzydłym, brązowym owadem, mierzącym ok. 3-4 mm. Przeglądając sierść oraz skórę zwierzaka, można dostrzec ją gołym okiem. Dorosła postać pchły po znalezieniu żywiciela, chętnie się zadomawia i raczej go nie opuszcza. Samica pobiera krew od zwierzęcia i po ok. 1-1.5 dnia zaczyna składać jaja. Jedna samica potrafi złożyć nawet do 40-stu jaj dziennie. W ciągu kilku godzin jaja spadają z sierści żywiciela do otoczenia i po kilku dniach wylęgają się z nich larwy. Dochodzi do dwóch wylinek larw. Te postacie wykazują foto- i geotaksję dodatnią, więc najczęściej bytują w szczelinach podłogi lub dywanach, żywiąc się odchodami oraz jajami pcheł. Bardzo często giną wtedy na skutek wysuszenia bądź niewystarczającej ilości pokarmu. Te, którym się udało, zamieniają się w poczwarkę. Po ok 5-10 dniach opuszczają one kokon, stając się dorosłymi pchłami. Oczywiście w warunkach niesprzyjających, np. niskich temperaturach mogą "poczekać" na wyjście nawet wiele tygodni lub miesięcy.
Psy i koty, niemające nadwrażliwości na jad pchli, często nie wykazują żadnych objawów klinicznych. Zwierzęta uczulone, bardzo silnie się drapią, ocierają, wykazują nasilone działania pielęgnacyjne skóry i sierści, chcąc pozbyć się intruzów :-). Klinicznie obserwujemy to jako wyłysienia, przeczosy oraz rumień skóry (najczęściej okolicy lędźwiowo-krzyżowej, grzbietu lub tylnych kończyn). Jeżeli infestacja tymi ektopasożytami trwa długo, możemy spodziewać się wtórnych powikłań bakteryjnych gronkowcami w postaci grudek, krost oraz guzków włóknisto-świądowych (spowodowane rozrostem włókien kolagenowych skóry oraz zapaleniem ziarniniakowym). Warto pomyśleć o pchłach, jeżeli mamy atopika ze znacznym pogorszeniem świądu, którego wcześniej ładnie udało nam się wyprowadzić z ostrej fazy świądu lekami bądź odczulaniem.
Diagnostyka tego schorzenia zazwyczaj bywa łatwa. Jeżeli znajdziemy pchłę lub jej odchody- mamy pewność. Do tego celu użyć można specjalnego grzebyka oraz namoczonej wodą gazy. Jeżeli wyczesany materiał (najczęściej ciemne grudki) rozpuści się, tworząc dookoła czerwoną/ rdzawą obwódkę, wiemy, że mamy do czynienia z odchodami pcheł (strawioną krwią). W przypadku silnego podejrzenia APZS, można wykorzystać do diagnozy po prostu próbę terapeutyczną, tj. wprowadzenie intensywnego leczenia przeciwpchelnego i obserwację, czy dojdzie do poprawy klinicznej u pacjenta.
Lecząc APZS musimy pamiętać o:
- podawaniu leków lub środków przeciwpchelnych, tj. tabletki z izoksazolinami, obroże lub preparaty spot-on WSZYSTKIM zwierzętom w gospodarstwie domowym,
- pozbywanie się biomasy pchelnej w domu, tj. odkurzenie mieszkania, wypranie tkanin, posłania, zastosowanie specjalnych środków przeciwpchelnych w sprayu do domu.
- leczeniu wtórnych powikłań, tj. szampon przeciwbakteryjny z chlorheksydyną lub antybiotykoterapia doustna,
- zastosowaniu środka odrobaczającego przeciwko tasiemcowi Dipylidium caninum (jest przenoszony przez pchły).
APZS nie jest zagrażającą życiu chorobą, ale bywa bardzo uciążliwa i frustrująca, jeżeli pominie się któryś z powyższych etapów leczenia i zapobiegania infestacji. Gorzej, jeśli dojdzie do zarażenia przez kontakt z pchłą innymi chorobami drogą hematogenną, tj. Bartonella, Rickettsia felis, Haemoplasma. Pamiętajmy, że wraz z ocieplającym się klimatem, pchły potrafią przeżyć w środowisku coraz dłużej. Osobiście ostatnich pacjentów leczyłam jeszcze w ubiegłym tygodniu (koniec listopada). Regularne podawanie środków odstraszających pchły jest zalecane dla zdrowia naszych pupili oraz nas samych. Wszak, gdy pchła nie znajdzie psa lub kota, chętnie wskoczy również na nas :-).
Powyżej z lewej pacjent w dniu pierwszej wizyty, po prawej- kontrola po tygodniu :-).